Бірінші кезекте жылу жүйесі, су арнасы және кәріз құдығындағы атқарылып жатқан шара барысынан арнайы дайындалған баяндама ұсынылды.Осы мекемелерде қызмет атқаратын қызметкерлер мен БАҚ өкілдерінің қатысуымен өткен шара сұрақ-жауап форматында өрбіді.Түсіндіру жұмыстарынан кейін, аталған мекемелерге топ болып жол тарттық.
Ең алдымен жылу жүйесінде жұмыс қарқынын бақылаған болатынбыз. Қалада 20 қазандық орнатылған 4 көмір қазандығы жұмыс істейді (белгіленген қуаты 34,4 Гкал/сағ, қосылған қуаты 23,1 Гкал/сағ құрайды). Қазандықтар 79 тұрғын үйді, 24 бюджеттік ұйымды және 108 заңды тұлғаны жылу энергиясымен қамтамасыз етеді. Кәсіпорын үшін жылу энергиясын өндіру, беру және тарату жөніндегі қызметтерге тарифтер мен тарифтік сметаның шекті деңгейін бекіту 05.05.2017 жылы 01.07.2017 жылдан бастап 30.06.2022 жылға дейінгі ұзақ мерзімді 5 жылдық кезеңге бекітілген екен. Кәсіпорынның тарифтік сметасын орындау қорытындысы бойынша жыл сайын 5 жыл ішінде уақытша өтемдік тарифтер енгізілген.
Қазіргі уақытта кәсіпорын «ҚР ҰЭМ Табиғи монополияларды реттеу комитетінің Абай облысы бойынша департаменті» РММ 20.03.2023 жылғы № 16-НҚ бұйрығына сәйкес жұмыс істейді, 2023 жылғы 01 мамырдан бастап қолданысқа енгізіле отырып тұтынушылар топтары бөлінісінде Курчатов қаласы әкімдігінің «Курчатов көп салалы эксплуатациялық кәсіпорны» МКК көрсететін жылу энергиясын өндіру, беру, тарату және жылу энергиясымен жабдықтау қызметтеріне 2023 жылғы 1 мамырдан бастап 2024 жылғы 30 сәуірге дейін уақытша өтемдік тарифтер бекітілген. Бірақ, бұл қолданыстағы тариф кәсіпорын үшін тиімсіз болып табылады. Мәселен, қолданыстағы тарифтік сметадағы көмірдің бағасы тоннасына 4 114,74 теңгені, нақты 6 019,42 теңгені құрайды. Бұл ретте көмірдің есептік қажеттілігі 19,6 мың тонна болған кезде тариф тапшылығы 37 331,728 мың теңгені құрайды.Орташа босату бағасы 1 кВт/сағ қолданыстағы тарифте 12,6 теңге, нақты 18,9 теңге. Өнімнің бұл түрі кәсіпорын үшін стратегиялық болып табылады. Электр энергиясын орташа жылдық тұтыну кезінде 1 921,4 мың кВт/сағ, тариф тапшылығы 14 123,884 мың теңге.
Кәсіпорын жылу желілері мен ескі көліктердің жабдықтарын ағымдағы жөндеуге ғана емес, сонымен қатар салықтар бойынша кредиторлық берешекті өтеуге қаражат іздеуге мәжбүр, бұл жаңа берешектің пайда болуына әкеледі. 2022 жылғы желтоқсанда облыстық бюджет резервінен қаланың қазандықтары үшін отын сатып алуға 50,0 млн. теңге мөлшерінде нысаналы трансферттер бөлінсе, 2023 жылғы наурызда облыстық бюджет резервінен қаланың қазандықтары үшін отын сатып алуға 30,0 млн. теңге мөлшерінде нысаналы трансферттер бөлініпті.
2022-2023 жылдардағы жылыту маусымында жалпы сомасы 86,38 млн.теңгеге 15,6 мың тонна көмір сатып алынды, 80,0 млн. теңге – облыстық бюджет қаражаты, 6,38 млн. теңге – кәсіпорынның меншікті қаражатына жұмсалынған. Бөлінген қаражаттың арқасында 2022-2023 жылдардағы жылыту маусымы сәтті басталып, апатсыз, штаттық режимде аяқталынған.
Тарифтік сметаның орындалуын талдау бойынша 2022 жылғы 1 шілдеден бастап 2023 жылғы 30 маусымға дейінгі кезеңде 48 264,5 Гкал, нормативтік шығындар (10,5%) 4 490 Гкал құраса,маусым ішінде 15 603 тонна көлемінде көмірді тұтыну 86 382,28 мың теңгені (оның 80 000 мың теңгесі бюджет қаражаты есебінен) құраған.
Кәсіпорынның жылу энергиясын өндіру, беру, тарату және жабдықтау жөніндегі қызметтерді сатудан түскен табысы осы кезеңде 259 348,27 мың теңге мөлшерінде табыс алынды, бұл тарифтік сметада көзделген табыстан 7 236,55 мың теңгеге аз. Орташа түсім тарифі 5411,35 теңге/Гкал.
2022 жылғы 1 шілдеден 2023 жылғы 30 маусымға дейінгі кезеңдегі өндірістік шығындар 286 729,49 мың теңгені құрады, бұл бекітілген тарифтік сметада көзделген шығындардан 15 443,01 мың теңгеге немесе 5,7% - ға жоғары.
Қаланың жылу жүйесінің дайындығына биылғы таңда облыстық бюджеттен 96 миллион теңге бөлінген. Бүгінгі таңда 4 жылы қазандығына күрделі жұмыс жүргізілу үстінде. Дәл қазір Абай көшесіне дейін тартылған бірінші қазақдықтың қасында тұрмыз.Жұмыс тамыз айының 31-іне дейін аяқталады. Жұмыстың 70-80% бүгінгі таңда толығымен аяқталды,- дейді жауапты қызметкер Айдын Мұқатайұлы.
Көзімізбен көргендегідей, құбырлар бірнеше жылдап ауыстырылмағандықтан істен шыққандығын көрсеткен. Бақылау жүргізу барысында мектептің жылу жүйесіне және орталық жылу бөліктеріне бас сұқтық. 1,2,3 жылу қазандықтары қолмен жұмыс істейтіндігін ескерсек,4 жылу орталығы жартылай тоқпен жұмыс атқаратындығын байқадық . Қаладағы жылу жүйесінде ыстық су берілмейді. Мекеме қызметкерлеріне қазіргі таңда алдын-ала түсіндіру жұмысы жүргізіліп жатқан екен. Бұнын бірден-бір себебі,тұрғын үйдің адамдары үйлеріндегі паровойдан ыстық суды ұрлауынан. Дәл осындай жағдайлар алдыңғы жылы жиі қайталанған. Сол себептен жұмыс барысында ақаулықтар байқалатынын қызметкерлер жасырмады.
Екінші кезекте, "Курчатов Су Арнасы" жұмысының барысымен танысу үшін арнайы орындарға барған болатынбыз. "Курчатов Су Арнасы" МКК кәсіпорны табиғи монополиялар субъектілерінің реттеліп көрсетілетін қызмет түрлерін: сумен жабдықтау және су бұру қызметтерін көрсету жөніндегі мемлекеттік тіркелімінің жергілікті бөліміне енгізілген. Қалада 98,8 км – сумен жабдықтау желілері, 42,7 км – кәріз желілері, 1 су жинау, 3 айдау су көтергіштері, 4 кәріз сорғы станциялары және тазарту құрылыстары кешені бар.
Кәсіпорын қызметкерлерінің орташа тізімдік саны 2023 жылдың 8 айында -110 адам. Штат саны-127 адам.Әрбір күнтізбелік жылға арналған тарифтік жоспарлар уәкілетті орган бекіткен тарифтік сметалар негізінде қалыптастырылған.
2022 жылы реттеліп көрсетілетін қызметтерді көрсетуден алынған табыс сомасы 186,08 млн. теңгені құрады, жоспар бойынша 274,3 млн. теңге, оның ішінде:сумен жабдықтау қызметтерінен 120,98 млн. теңге, жоспар бойынша 160,07 млн. теңге, ал су бұру қызметтерінен 65,1 млн. теңге, жоспар бойынша 114,23 млн. теңге кетеді деп есептелінген.
Нәтижесінде 2022 жылғы Қаржы-шаруашылық қызметінің қорытындылары бойынша реттеліп көрсетілетін қызметтерді көрсетуден алынбаған табыс сомасы – 88,22 млн. теңгені құрады, оның ішінде сумен жабдықтау бойынша-39,09 млн.теңге; оның ішінде су бұру бойынша-49,11 млн. теңге. 2022 жылғы тарифтік сметадағы шығыстар бөлігінде нақты шығыстар сумен жабдықтау қызметі бойынша жоспарлы көрсеткіштерден 12,2% - ға немесе су бұру қызметі бойынша 20 026,9 мың теңгеге 9,3% - ға немесе 10 633,3 мың теңгеге асып түседі.
2023 жылға жоспарланған шаралар бар.1) 400 дм сүзгі залында тиек арматурасын ауыстыру – 5317,93 мың теңге сомасына 4 дана электр жетегі бар сына ысырмасы;2) 2350 метр 110 мм құбыр желісін 27 684,106 мың теңге сомасына толық ауыстыру.
Бұл іс-шаралар бірінші жартыжылдықта табыстың төмендеуіне және ақша қаражатының болмауына байланысты орындалмады, жоспарланған іс-шараларды 2-ші жартыжылдықта іске асыруды жоспарлап отырмыз. Сондай-ақ, 2023 жылы 110 мм, 2350 метр құбыр желісін ауыстыру бойынша іс-шара мүмкін емес екенін түсіндіреміз, өйткені тамыз айынан қараша айына дейін қажетті тауарларды сатып алу ақшалай қаражаттың түсуіне қарай басталады. Желтоқсан айынан бастап климаттың өзгеруіне байланысты іс-шараларды іске асыру үшін ауа-райы жағдайлары осы іс-шараны сапалы орындауға жарамсыз. Осы іс-шараны орындау жөніндегі кәсіпорын өз жұмысын 2024 жылы наурыз айынан бастап бастайды,- дейді Ахан Қайроллаұлы, қалалық водаканал директоры.
Апаттылықты азайту және нормативтік техникалық шығындарды азайту, сондай-ақ желілердің тозуын азайту мақсатында келесі іс-шаралар жүргізілуде:
1) ұзындығы 350 метр 355 мм Күншуақ балабақшасына дейін сүзгі станциясынан су құбырын төсеу;
2) ұзындығы 240 метр ду 110 мм Абай көшесі 43 бойынша су құбыры ауыстырылды;
3) ұзындығы 30 метр 200 мм болатын 38-40 Абай үйлерінің арасында кәріз коллекторын ауыстыру жұмысы атқарылуда.
Төтенше жағдайлардың жиі болуына байланысты, желілердегі импульстарды уақтылы жою үшін кәсіпорын арнайы сатып алуға мәжбүр болды. Техника, атап айтқанда доңғалақты экскаватор және тиегіш, кәсіпорын тұрақты негізде үшінші тарап ұйымдарынан арнайы техниканы жалға алғандығына байланысты, бұл келісімшарт жасасуға және үлкен төлем шоттарын алуға аз уақыт жұмсамады деп жауап берді,- Татьяна Васильевна зертхана қызметкері.
Кәріз желілерінің үздіксіз жұмыс істеуі үшін каналды жуу машинасы, сондай-ақ полиэтилен құбырларын дәнекерлеуге арналған аппарат сатып алынған. 2022 жылы әкімшілік ғимараттың құрылысы аяқталған, кәсіпорын енді үй-жайларды жалға алуға ақша жұмсаудың қажеті жоқ.
Коммуналдық төлемдер-бұл қарызды өндіріп алу шараларының нәтижесі. Кәсіпорында қызметтерді тұтынушыларға қатысты нақты, жоспарланған, реттелген іс-қимылдардың бірыңғай саясатын құрған. Қарыздың алдын-алуға және оны ерте кезеңдерде жоюға баса назар аударылады, өйткені мерзімі өткен қарызды өндіріп алу әлдеқайда қиын.
Мерзімі өткен берешегі бар абоненттерге, егер абонент қарызды бірден төлей алмаса, берешекті өтеу туралы келісім жасау ұсынылады. Келісім борышкердің берешекті өтеу кестесіне сәйкес берешекпен есептелетінін, бірақ сонымен бірге ағымдағы коммуналдық төлемдерді уақтылы төлейтінін көздейді. АҚ бақылаушылары алдын ала жіберілген хабарламалар бойынша берешек пәтерлеріне бару арқылы берешекті төлеу бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізеді.
Негізгі міндеттер абоненттік бөлімнің алдына қойылады - төлемдерді 100% жинауды қамтамасыз ету, дебиторлық берешекті азайту, есепке алынбаған тұтынушыларды анықтау, судың нормативтен тыс ысыраптарын азайту және құрылыс аудандарында тұтынушыларға қызмет көрсетуге қабылдау болып табылады. Кәсіпорын қаланы үздіксіз сумен жабдықтау, ағынды суларды қабылдау және тазарту бойынша өзінің негізгі міндеттерін орындауда.
Бақылау жұмыстары барысының соңында, Абай облысы бойынша Табиғи монополияларды реттеу және бәсекелестікті қорғау комитеті департаментінің басшысы Мейір Серікұлы қорытынды сөз сөйледі:
- Бүгінгі келген мақсатымыз, тарифті инвестицияға айырбастау бағдарламасы аясында бақылау жасау болатын. Бұл жерде көріп шыққандарыңыздай қысқа дайындық жұмысы 80-90% толықтай орындалған. Берілген инвестицияға байланысты барлық жұмыстар атқарылғандығын көріп отырмыз. Кәріз жұмыстарының тазалауы, жылу жүйесі, сумен қамтудың бәрін бақыладық. Соңғы барған жеріміз тартылып жатқан труба жұмысымен таныстық. Бұның бәрі тариф. Халықтың төлейтін ақшасына істелетін жұмыстың көрсеткіші. Сондай-ақ, облыстық бюджеттен бөлінеді. Су бойынша 5 жылдық жасап жатқан жұмыстарының жоспары бар. Жылу бойынша 5 жылдық жоспар аяқталды. Енді 5 жылға жаңа жоспар құрылады. Ол үшін, қоғаммен ақылдасу үшін алдымен қоғамдық қабылдау өткізіледі ,- дейді Мейір мырза.
Сондай-ақ, жұмыс кеңесі барысында Абай облыстық табиғи монополияларды реттеу басқармасының басшысы М.Мадиев пен табиғи монополияларды реттеу басқармасының басшысы Д.Шайзадин коммуналдық шаруашылық нысандары – сүзгі сорғысы станциясын, кәріздік сорғы станциясын және қаланың қазандықтарын аралады.
Сымбат ҚАЙРАТҚЫЗЫ
